ERGEN ÇOCUK BESLENMESİ

Ergenlik döneminde çocuklar hızlı bir büyüme devresine girerler. 

Kızlarda 10- 12 yaş, erkeklerde 11-14 yaş en hızlı büyüme dönemidir.

bu dönemde kız çocukları ilk defa adet görmeye başlarlar, bu dönemde özellikle kız  çocuklarının demir ve kalsiyum ihtiyacı artar. 

Ergen beslenmesinde sabah kahvaltısını önemi çok büyüktür. 
Okul başarısı için de kahvaltını önemi vardır.
 Kahvaltıda peynir, zeytin, yumurta tüketimine özen göstermelidir, yanında meyve , yoğurt, yeşilliklerden zengin bir takviye yapılabilir.
 Yağlı tohumlar ceviz, fındık gibi… ara öğünlerde sağlıklı bir atıştırmalık seçeneği olabilir.

Demirden zengin besinler et, bakliyat, yeşil sebzeler ve kalsiyum içeren gıdalar süt ve süt ürünleri, bakliyat,  yeşil sebzeler, bu besinlerin düzenli ve yeterli miktarda tüketimi önerilir.

Ergenlik döneminde çocukların günlük yaklaşık 1 gr. (800-1200 mg) kalsiyum ihtiyacı vardır.

Besinlerin kalsiyum içeriklerine bakarsak: Bir bardak süt  250 mg, bir kase yoğurt  300 mg, bir dilim beyaz peynir  50 mg, bir dilim kaşar peyniri  200 mg kalsiyum içerir.

Ergen bir genç kızda demir ihtiyacı artar. 
Bir adet döneminde ortalama 50 mg demir kaybı olur. 
Eğer demir yerine konmassa zamanla demir eksikliği anemisi dediğimiz kansızlık gelişir. 

Demir eksikliğinde başlıca bulgular yorgunluk, halsizlik, vücut direncinde azalma, saçlarda dökülme,  tırnaklarda kırılma, ve kolay üşümedir. 

Demir eksikliğinde unutma, konsantrasyon güçlüğü de görüldüğünden okul başarısı da olumsuz etkilenir.

Haftada  iki üç gün kırmızı et tüketen, demirden zengin koyu-yeşil yapraklı sebzeler, kuru incir, kayısı, erik ve üzüm, bakliyat ve tahıllardan zengin beslenen ergenlerde demir eksikliği sorunu yaşanmaz. 

Unutulmaması gereken bir husus ta demir C vitamini ile beraber kullanıldığında emilimi artar. turunçgiller, domates, kuşburnu gibi besinlerde bol miktarda C vitamini vardır.

Bu dönemde ergenlerin yaptığı en ciddi hata  fast food tarzı beslenme, kola gibi gazlı içecekler, enerji içecekleri tüketimi  ve vejetaryan beslenmedir. Bu tarz beslenmeye izin verilmemeli, ergen beslenme konusunda bilinçlendirilmelidir.

Ergenlerde obesite de gittikçe artan oranda görülmektedir. 

Obesite ile mücadelede ergenle birlikte yol alınmalıdır. 
Sağlıksız atıştırmalar, fast food beslenme , öğün atlama, yüksek kalorili besinler, yetersiz fiziksel aktivite obesiteye neden olmaktadır.

Ergenlik döneminde tüketmesi geren besinler:

1- Süt grubu:

 (süt, yoğurt, peynir türleri, ayran, kefir)

Süt  ve süt grubu besinler boy uzaması ve büyüme için gerekli  protein ve  kalsiyum, fosfor gibi mineralleri içerir. Günlük  iki bardak  süt, bir kase yoğurt, bir bardak kefir, avuçlarının içi büyüklüğünde peynir tüketilmelidir. Süt intoleransı olanlar yoğurdu rahatlıkla tüketebilirler.

2- Et ve  yumurta  grubu:

(Kırmızı etler, tavuk, hindi eti, balıklar ve yumurtalar)

Etler kaliteli protein, B12 ve demir kaynağıdır. Günde 4-5 adet köfte büyüklüğünde et ya da  tavuk, hindi eti tüketmek gerekir. 
Haftada en az iki kez balık tüketmek, omega-3 yağ asitleri almak açısından önemlidir.sağlık için önemlidir. 

Yumurta da protein kaynağı olduğu için her gün tüketilmelidir. Tercihen gezen tavuk , köy yumurtası olması önerilir.

Kurubaklagiller de bitkisel protein kaynağı olup haftada en az 2 gün tüketmek gerekir.

3- Sebze ve meyveler:

Sebze ve meyveler özellikle A ve C gibi vitaminlerden zengindir, antioksidan özellikleri vardır.posadan da zengindirler.. Günde 3-4 porsiyon  taze sebze ve meyve tüketilmesi önerilir.

4- Ekmek ve tahıl grubu :

(buğday, çavdar, yulaf ve mısırdan yapılmış ekmekler, makarna, şehriye, bulgur, irmik, pirinç)

Ekmek ve tahıllar karbonhidrat ve B vitamini  kaynağıdır.Günlük enerji ihtiyacını karşılar. Günlük toplam  3-4 dilim ekmek, 2 kâse kadar pirinç veya bulgur pilavı veya makarna ile bu karşılanabilir. Ekmeğin  tam tahıllı olması istenir.

Çocuk polikliniğinde sağlıklı çocuk takibinde yapılan testler ve taramalar

1-bebeklikten itibaren yapılanlar:

doğan tüm bebeklerde doğumdan 48 saat sonra topuk kanı ile metabolik hastalık ve troid fonksiyonları değerlendirilmesi: hipotirodi, fenilketonüri, biyotidinaz eksikliği, kistik fibroz. bu taramalarla zeka geriliğine sebep olan bu hastalıklar tanımlanarak uygun tedavi ile olası bir zeka geriliğinin önüne geçmek mümkün olur.
bebeklerde işitme, görme taraması ve bir aylık olunca yapılacak  kalça ultrasonu ile doğumsal kalça çıkıklığı tespitinin ve erken dönemde tedavisi ile ilerde oluşabilecek sorunların engellenmesi amaçlanır.

2-işitme taraması:

İlk 1 ay içinde tüm bebeklere işitme taraması yapılmalı.
 İşitme ile ilgili bir sorun varsa tedavide gecikmeye neden olmamak için ilk 3 ayda tanı konmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.

3- Görme taraması:

Doğumda,  6.ayda, 3. ve 5 yaşta yapılmalı.
Kırmızı refle testi ilk 3 ayda tüm bebeklere yapılmış olmalıdır.

tüm çocuklar 3-4 yaşta şaşılık ve amlodipi( göz tembelliği)  için taranmalıdır..okul öncesi dönemde de okula başlamadan önce bir kez göz muayenesi yapılmalıdır.

4- Anemi: ( kansızlık)

bebeklerde 6-12 ay arasında bir kez kan tahlili ile kansızlık olup olmadığı değerlendirilir..
Kız çocuklarında menarşta ( ilk adet görme zamanı) kan değerlerine  bakılmalı.

5- Hiperlipidemi :

2 yaştan sonra, özellikle ailede kolesterol yüksekliği öyküsü varsa kan kolesterol ve lipidlerine bakılmalıdır,

6- Obesite :

BMI ( vücut kitle indeksi)  2 yaş sonrası bakılarak , günümüzde sıklığı giderek artan bir sorun  haline gelen obesite için , çocuklar obesite açısından takip edilmelidir.

7- Tansiyon  :

çocuklarda 3 yaştan itibaren rutin muayenede  tansiyon da bakılmalı.

8- İdrar Yolu Enfeksiyonu :

ilk yaşta , 5 yaş ve ergenlik döneminde birer kez idrar tetkiki istenerek idrar yolları değerlendirilmeli.

9- Diş: 

süt çocuklarında  dişler ilk çıktğı andan itibaren bebeklerde temiz bir tülbent ıslatılarak diş temizliği yapılmalı , 3 yaştan itibaren 6 ayda bir diş hekimi takibinde olunmalıdır.